Ankara ne zaman başkent oldu?
13 Ekim 1923’te Ankara’nın başkent oluşu nasıl gerçekleşti ? Ankara neden başkent oldu?
Tek maddelik kanun ile Ankara’nın başkent ilan edilmesinin nedenleri nelerdi?
Ülkemizin nüfus yoğunluğu bakımından ikinci büyük şehri haline gelen Ankara, 13 Ekim 1923’te Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kabul edilen tek maddelik yasayla Türkiye Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.
Ankara’nın başkent olarak kabul edilmesi her yıl 13 Ekim’de gösteriler ile kutlanıyor.
13 EKİM 1923 ANKARA’NIN BAŞKENT KABUL EDİLMESİNİN ÖZETİ
Lozan Barış Antlaşması’nın TBMM tarafından onaylanmasından sonra İstanbul, 23 Eylül 1923’ten itibaren tahliye edilmeye başlandı. İstanbul’un işgal kuvvetlerince boşaltılması 6 Ekim 1923’te tamamlandı. Bunun ardından hükümet merkezi sorunu ortaya çıktı.
İsmet İnönü, arkadaşlarıyla Ankara’nın “başşehir” olmasını öngören tek maddelik kanun teklifini 9 Ekim 1923’te Meclise verdi.
Teklif 13 Ekim 1923 günü Meclis Genel Kurulunda görüşülerek kabul edildi. Ankara’nın başkent olarak belirlenmesi Cumhuriyet’in ilanı için de bir adım oldu.
Ankara, bağımsızlık mücadelesinin zor günlerinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarına karargâh olmuş, milli mücadelenin başarıya ulaşmasında tarihi rol oynamıştır.
Atatürk, Ankara’nın başkent olmasının nedenleri arasında korunabilir bir şehir olmasını sebep göstermiştir. Atatürk düşüncelerini “Bütün düşünceler, Yeni Türkiye’nin başkenti Anadolu’da ve Ankara şehri olarak seçme lüzumunda birleşiyordu.” sözleriyle ifade etmiştir.
ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASININ NEDENLERİ NELERDİR?
Bağımsızlık mücadelesi sürecinde Ankara’nın oynadığı siyasî ve stratejik rol, Ankara’nın başkent yapılmasının önemini ortaya koymaktadır.
Ankara’nın iklimi, ulaştırma araçları, gelişme kabiliyet ve istidadı, mevcut tesisler ve kuruluşlar bakımından daha uygun olduğu görülmüştür.
Türkiye’nin coğrafi olarak merkezinde sayılabilecek bir şehir olmasının yanı sıra, haber leşme ve ulaşım bakımından da avantajlı olan Ankara, bütün cephelere eşit mesafede olması sebebiyle bağımsızlık mücadelesinin yönetildiği merkez olmuştur.
ANKARA NE ZAMAN BAŞKENT OLDU?
İsmet Paşa (İnönü), bir kanun teklifi hazırlayarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı’na sundu. “Türkiye Devleti’nin başkenti Ankara’dır.” şeklindeki bir maddelik kanun teklifi kabul edildi (13 Ekim 1923). Kanunun yürürlüğe girmesiyle Ankara yeni Türk devletinin başkenti oldu.
ANKARA’NIN BAŞKENT OLUŞU (13 Ekim 1923)
1.Dünya Savaşı’nın sona ermesi ile beraber düşman devletlerin yurdumuzu işgali üzerine Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919’da, Samsun’dan Anadolu topraklarına ayak basarak Milli Mücadele’yi başlattı. Amasya, Erzurum, Sivas gibi çeşitli şehirlerde Kurtuluş Savaşı hazırlığı yaptı. O zamana kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti İstanbul idi. Ankara ise Anadolu’nun ortasında, savaş cephelerine eşit uzaklıkta bir kentti. Savaşın yönetimi ve haberleşme, Ankara’dan kolaylıkla yürütülürdü. Bu nedenle 19 Mart 1919 günü Mustafa Kemal Paşa kimi illere ve komutanlıklara bir genelge gönderdi.
Bu genelgede özetle;
“Osmanlı Devletinin yaşamı ve egemenliğinin sona erdiği” bildiriliyor, “Türk ulusu kendi yaşamını ve bağımsızlığını koruyacaktır.” deniliyordu. Bu genelgeden sonra temsilcilerle Osmanlı Mebusan Meclisi’nden gelen üyeler Ankara’da toplanmaya başladılar. Mustafa Kemal 27 Aralık 1919 günü Ankara’ya geldi. Ankara’nın girişinde, büyük bir sevgi ve coşku ile karşılandı. Ankara o günden sonra bir daha eskisi gibi olmadı.
Milli Mücadele’nin, hürriyet ve bağımsızlığa kavuşma savaşının merkezi haline geldi. Mustafa Kemal Paşa, ülkeyi kurtarma çalışmalarını Anadolu’nun bu küçük kentinde sürdürdü. Ulusal Kurtuluş Savaşımızın planları bu yoksul kentte hazırlandı. Ankara, 23 Nisan 1920’de Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nin açılışından Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen süre içinde sayısız olaylara sahne oldu, Savaşın başarıya ulaşması için düzenli ordular kuruldu. Bu ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da düşmanı bozguna uğrattı.
30 Ağustos 1922’de kazanılan Başkomutanlık Savaşı ile Kurtuluş Savaşı’mız tamamlandı. Yurdumuz düşmanlardan kurtulduktan sonra 9 Ekim 1923 günü İsmet Paşa ve on dört arkadaşı Ankara’nın başkent olması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yasa önerisi verdiler. Öneri mecliste 13 Ekim 1923’te oylandı ve kabul edildi. Böylece Ankara yeni Türkiye Devleti’nin başkenti oldu.
Ankara başkent olduktan sonra kısa sürede büyüdü, gelişti. Bugün modern bir kent haline gelen Ankara, hükümet merkezi olarak saygın bir yer, uluslararasında güçlü bir ad oluşturmaktadır.
Ankara’nın en büyük gururu, toprağında Ulu Önder Atatürk’ün yattığı Anıtkabir’i kucaklamış olmasıdır.
