2024/03/29

Çay… Sabah kahvaltılarına ya da akşamüstü keyfimize eşlik eden ince belli zevk… Farklı ülkelerde farklı kültürel ritüeller eşliğinde, suyun ardından dünyada en çok tüketilen ikinci içecek…

cay-kiz-kulesi

Çayın tek başına çağrıştırdıkları o kadar sınırsız ki… Rize’nin yemyeşil çay tarlaları, Kız Kulesi, vapurda simit keyfi, kaçak çay, semaver, soğuk çay, İngilizlerin beş çayı seremonisi, sütlü çay, Çin’deki yeşil çay, Hint çayı, Japon çayı, çayın faydaları…

Çoğu tropik bölgelerde dağ yamaçlarında , ülkemizde ise yalnızca Rize bölgesinde yetiştirilen çay hakkında keşfedilecek apayrı bir dünya var.

cay-dosyasi

İstanbul Çay Festivali de yaklaşırken sizin için çay tutkunlarının bayılacağı 10 kitabı bir araya derledik.

Çay Tutkunlarının Okuması Gereken 10 Kitap

1. Çay Risalesi – Seyyid Mehmed İzzet Efendi

cay-risalesi-Seyyid-Mehmed-izzet-efendi

Osmanlı’da yazılmış ilk çay kitabı olma özelliğini taşıyan “Çay Risalesi”, Seyyid Mehmet İzzet Efendi tarafından 1879 yılında kaleme alınmıştır.  Çaya olan düşkünlüğü ve çayla ilgili bir risalesinden dolayı adı ”Çaycı”ya çıkan Hacı İzzet Efendi’nin Osmanlı devrinde yazdığı kitap; çayın doğuşu, yetiştiği coğrafyalar, faydaları, çay çeşitleri ve çayın pişirme yöntemleri hakkında birçok bilgiyi okuyucuya sunuyor.

2. Çay kitabı – Kakuzo Okakura

cay-kitabi_Kakuzo-Okakura

“Çay Kitabı” 1800’lü yılların sonunda, Japon bilgin Kakuzo Okakura’nın Japon kültüründe bir simge haline gelen çayı, Batı’ya tanıtma arzusuyla yazılır. Sonrasında kitap dünyada bir klasik olarak yerini alır. “Çay Kitabı” bir yandan Uzak Doğu’nun yaşam biçimini ele alırken bir yandan da çayın toplum içerisindeki konumunu, bilmediğimiz yönleriyle ortaya koyar. Zen törenleri, çayın doğuşu, bitki çayları, çay-tereyağı ilişkisi ve baharatlarla yarışı.. Hepsini “Çay Kitabı”nda bulabilirsiniz.

3. Çayın Kültür Tarihi – Stephen Reimertz

cayin-Kultur-Tarihi-Stephen-Reimertz

Stephan Reimertz “Çayın Kültür Tarihi” adlı kitabında çayın 5000 yıllık tarihi sürecini ele alırken farklı coğrafyalarda, çayın toplumdaki konumu konusunda da okuyucuyu uzun bir yolculuğa çıkartıyor. Sonucunda çay içmenin, yaşamda zaman ayırmaya değer uğraşlardan biri olduğu tespitini yapıyor.

4. Çay Kitabı – Mustafa Duman

cay-kitabi-mustafa-duman

Mustafa Duman’ın kaleminden çıkan “Çay Kitabı”, çayın Türkiye’deki tarihini ele alırken Türk edebiyatında da çayın öneminden bahsediyor. Türk edebiyatında sıkça yer bulan “çay”a, en çok şiirlerde, hikayelerde, anlatılarda, anılarda ve seyahatnamelerde rastlanırken; maniler, çay türküleri, atışmalar, çay destanları, çay ilahileri, çay efsaneleri, çayla ilgili atasözleri, bilmeceler, tekerlemeler, fıkralar ve deyimler de “çay” dan faydalanmıştır. “Çay Kitabı” geçmişten günümüze çayın tarihi sürecini ele almış kapsamlı bir kitap olarak bizi bilgilendirmektedir.

5. Çay ve Zen – Kakuzo Okakura

cay-ve-Zen-Kakuzo-Okakura

Japon bilgin Okakura Kakuzo bu kitapta, çayı hem Zen hem de Taoculuk bağlamında ele alıyor. Çayın Japon kültüründeki yerine odaklanan Kakuzo, Japon çay seremonisinin estetikliğini tarihi süreç çerçevesinde anlatırken Japon hayatından da kesitler sunuyor.

Kitap, Çayizm’in köklerine yapılan bir yolculuk ile başlarken çayın neden sudan sonra en çok tüketilen içecek olduğun da kültür tarihi ile beraber ele alarak araştırıyor.

Japon bilgin Okakura Kakuzo,  1800’lerden bize çay ile ilgili bu sözü bırakıyor:

 “Çay yolu, bizim sıradan günlük hayatımızda güzel olan şeye duyulan aşkta bulunur. Saflığı, harmoniyi, karşılıklı saygıyı, doğanın ve bireyin önemini öğretir. Aslında kusursuz olmayana tapınmadır. Bizim imkansız dünyamızdaki imkanlı şeyleri başarma tavrıdır.”

6. Çaylar Şirketten – Remzi Kazmaz

caylar-sirketten_remzi-kazmaz

Hukukçu kimliğinin yanı sıra sanat ve siyasetle de ilgilenen Remzi Kazmaz, soframızdan eksik etmediğimiz çayın hikayesini “Çaylar Şirketten” kitabı ile tarihsel bir süreçte anlatıyor.

“Güneşte demlerim senin çayını… Yüreğimden süzer öyle veririm” sözleri ile çayın Türk kültüründeki yerine büyük bir paragraf açan yazar, çayın nasıl olup da  modasının hiç geçmediğini çeşitli örneklerle anlatıyor.

“Çayın tadı kaçıyor” başlığı altında çayın özelleştirilmesindeki kirli oyunları da farklı bir yaklaşımla kaleme alan yazar, Karadeniz Bölgesi’nde yaşanan diğer sıkıntılara da değiniyor.

7. Bahçeden İncebel Bardağa Türk Çayı – Mustafa Duman

Bahceden-İncebel-Bardaga-Turk-cayi-Mustafa-Duman

Mustafa Duman’ın “Bahçeden İncebel Bardağa Türk Çayı” adlı kitabı yaşantımızda önemli bir yeri olan çayı, yetiştirilmesinden işlenmesine kadar birçok konu ve özel fotoğraf eşliğinde anlatıyor.

Kitapta geçmişten günümüze Türk çay kültürü incelenirken halk tarafından benimsenen çay mekânlarından, ünlü çaycılardan da bahsediliyor. Mustafa Duman ayrıca çayın tasavvuftaki ve halk hekimliğindeki yerini de incelerken; çayla ilgili efsanelerden, manilerden, türkülerden, destanlardan, ilahilerden ve deyimlerden de örnekler sunuyor.

8. Demlikten Süzülen Kültür: Çay – Deniz Gürsoy

Demlikten-Suzulen-Kultur-cay-Deniz-Gursoy

“Demlikten Süzülen Kültür: Çay” 1912’den sonra (özel amaçlarla çeşitli çay şirketlerinin yayımladıkları hariç tutulursa) Türkiye’de yazılmış ilk telif çay kitabı olarak özel bir yere sahip.

Kitap, çay ile ilgili bilmemiz gereken neredeyse her şeyi bize anlatıyor:

Çayın beş bin yıllık uzun tarihi, Çay bitkisinin kökeni, yetiştirilmesi, hasadı… Türkiye’de çayın geçmişi… Çin’de, Rusya’da, Yemen’de, Amerika’da, Hindistan’da, Tunus’ta, Tibet’te, Afganistan’da, İrlanda’da çay saati… İngiltere’de beş çayı… Japonya’da çay seremonisi… Semaverin kökeni ve kullanışı…. Çay demleme sanatı… Fal meraklılarına çay falı… Demlikte kalmış çayın yararları… Çayın sağlığa yararları ya da zararları… Her türlü bitki çayı… Dünyada görebileceğiniz her çeşit çay… Dünyadan farklı çay tarifleri ya da karışımları ve ustalarından demleme teknikleri… Ünlü çay tiryakileri… Çay tadım tekniği… Çay hakkındaki bilgi kaynakları, en iyi çay bahçeleri… Çayın kronolojisi… Ayrıca kapsamlı bir çay terimleri sözlüğü…

9. Bin Yılın Çayı –  Kemalettin Kuzucu

Bin-Yilin-cayi-Kemalettin-Kuzucu

Kemalettin Kuzucu’nun yazdığı “Bin Yılın Çayı” adlı kitap, Osmanlı’dan başlayarak Cumhuriyet Dönemi’ne çayın tarihini Türk toplumundaki yeri ve kültürünü ele alıyor.

Çay sohbetlerinden çay meclisine, çayhanelerden mecmua ve reklamlara kadar farklı coğrafyalarda çayın toplumdaki yeri ele alınıyor. Kitap, günlük hayatta övgüyü en çok hak edenin çay olduğunu net bir şekilde belirtiliyor.

10. Bir Yeşili Peşinde – Asım Zihnioğlu

Bir-Yesili-Pesinde-Asim-Zihnioglu

1983 TÜBİTAK Hizmet Ödülü sahibi Asım Zihnioğlu’nun kaleminden çıkan “Bir Yeşilin Peşinde”, Türkiye’nin çay ile geçirdiği zamanı tarih çerçevesinde ele alıyor.

Doğu Karadeniz Bölgesi’nin önemli geçim kaynağı olan çayın; halkın ekonomik ve sosyal yaşamına olan etkisini akıcı bir dille ele alan eser, bu konuda konusunda yazılmış olan nadir ve önemli eserlerden birisi olarak biliniyor.

Sevgi Ekicigil

sevgiekicigil.com

Yorum Yapmasam Olmaz :)