TARİHİN GÖLGESİNDE

Tarihle ilgili konuşmaların bolca yapıldığı ve her konuşanın kendini büyük bir tarih uzmanı sandığı günümüzde,  Taha Akyol, Profesör İlber Ortaylı ile televizyonlarda yaptığı programlarda konuşulanları bir araya getirerek , ‘Tarihin Gölgesinde‘ kitabını hazırlamış. Kitabı okuyan tarih severler, bir büyük hocanın farkını çok net biçimde görüyorlar. Taha Akyol’un  konunun önünü açan soruları ve Kanuni döneminin anlatıldığı bölümde Profesör Feridun Emecen’in katkılarıyla başlayan kitap, ilerleyen bölümlerde birbirinden ilginç konuları  işliyor.

Osmanlı’nın en önemli dönemlerinden olan Kanuni dönemini, İlber Ortaylı Hoca farkıyla okuduğunuzda;

‘Sen benim İstanbulumsun’ diyerek yücelttiği Hürrem Sultan’ın Kanuni üzerindeki etkisini, Kanuni’nin kendi  döneminde dünyadaki gelişmeleri nasıl yakından takip ettiğini, Protestanlığın yayılmasını nasıl desteklediğini, Portekizlilerin Baharat Yolu’nu kesmesi ve Kızıldeniz’in ağzını kapatıp kutsal yerleri tehdit eder hale gelmelerine karşılık Kanuni’nin müdahalesini ve Portekizlilere Akdeniz yolunu engellemesini kapamasını görmekteyiz.

Bu bölüm geniş bir tarihi dönemi önümüze seriyor ve ezberimizi bozuyor. Osmanlı’ya hasta adam diyen ama kendisi Osmanlı’dan çok daha kötü durumda olan Çar I. Nikola’yı, Osmanlı’nın bu dönemde eğitim alanındaki çok ciddi atılımlarını, kurulan mühendislik okullarını  veya matbaanın geç gelmesinin anlatıldığı gibi olmadığını şaşırarak okuyorsunuz.

Bu bölüm adından anlaşıldığı gibi bilgilerimizin daha net olduğu yakın tarihi anlatmakta. Bu bölümde savaş öncesi dünya dengeleri, savaş sonrası yeniden şekillenen dünya ve Osmanlı’nın çaresizliğiyle Kurtuluş Savaşı’na giden süreç anlatılmakta.

Osmanlı ile Roma hanedanı ve diğer büyük hanedanlıklarla benzerlikleri ve farklılıkları, aristokrasinin olup olmadığı, padişah evliliklerinde yabancı soydan olanların durumu, padişahların nasıl eğitildikleri farklı bir anlatımla karşımıza çıkmakta.

Kitabın son bölümlerinde dünyadaki değişmelere paralel olarak Osmanlı hükümranlığındaki milletlerde başlayan  milliyetçi akımlar, kilisenin etkinliği ve mezhep farklılığına bağlı uluslararası çekişmeler  anlatılmakta. Hanedanın sürgünü bölümünde ise gene ezber bozan bir anlatımla uzun bir zaman dilimine yayılan Osmanlı çöküş sürecinin tüm günah ve sevabıyla nasıl bir avuç insanın sırtına yıkıldığını, sürgün dönemindeki sefaletlerini görerek üzülmektesiniz.

Özetlersek tarih okumak güzel, bir büyük hocadan okumak daha bir güzel.

(Tarihin Gölgesinde – İlber Ortaylı – Taha Akyol – Timaş Yayınları – 183 sayfa)

( Bu yazı 14 Aralık 201 Çarşamba – Aksam.com.tr’de ve Akşam Gazetesi Kitap Eki’nde yayınlanmıştır.)